Patolojik kumar veya kumar oynama bozukluğu olarak da bilinen kumar bağımlılığı, kişinin ailevi, sosyal, eğitimsel, maddi, mesleki veya diğer önemli alanlarında önemli bozulmalara neden olabilen ciddi bir sorundur. Kumar oynamak, birçok insan için zararsız bir eğlence biçimi olabilir; ancak bazıları için bu, ciddi sonuçlara yol açan bir bağımlılığa dönüşebilir. Bu yazıda kumar bağımlılığının ne olduğunu, belirtilerini, nedenlerini ve kumara karşı kompulsif bir eğilim gösteren kişilerde gözlemlenen kumar oynama bozukluğuyla ilgili tedavi yöntemlerini ele alıyoruz.
Yazı İçeriği:
Kumar Bağımlılığı Nedir?
Kumar bağımlılığı, kumar oynama dürtüsüne karşı koyamama ve tekrarlayıcı kumar oynama davranışları ile karakterize edilen ciddi bir psikolojik sorundur. Patolojik kumar veya kumar oynama bozukluğu olarak da bilinen kumar bağımlılığı, Dünya Sağlık Örgütü tarafından davranışsal bağımlılıklar arasında sınıflandırılmıştır. Bu bağımlılık, çevrim içi veya çevrim dışı ortamlarda gerçekleşebilir. Online bahis ve online casino platformlarına erişimin kolaylaşmasıyla birlikte, toplumda patolojik online kumar bağımlılığının görülme sıklığı her geçen gün artmaktadır.
Kumar oynama bozukluğu, bireyin kumar oynamaya karşı kontrolünü kaybetmesi, kumar oynamayı diğer ilgi alanlarından ve günlük faaliyetlerden daha öncelikli hale getirmesi ve tüm olumsuz sonuçlara rağmen kumar oynamaya devam etmesi şeklinde kendini gösterir.
Türk Ceza Kanunu’nda kumar, kazanç amacıyla yapılan ve kazanmanın veya kaybetmenin şansa bağlı olduğu oyunlar olarak tanımlanır. Kumarbazlar en çok spor etkinliklerinde oynanan bahislere ve kumarhanelere yönelir. Ancak kumar oynayan herkeste bağımlılık gelişmeyebilir. Sanal kumar da oldukça yaygın olarak başvurulan kumar türlerindendir. Sanal kumar bağımlılığı tedavisi de diğer kumar bağımlılıkları gibi yapılabilir.
Kumar Bağımlılığının Riskleri
Kumar bağımlılığı hem maddi hem de manevi açıdan büyük zararlara neden olabilir. Sadece ailesel veya kişisel ilişkilerde değil, iş hayatı ve genel sağlık durumu üzerinde de yıkıcı etkilere sahip bir bağımlılıktır. Patolojik kumar bağımlıları, kumar oynamak için gereken parayı bulmak amacıyla aşırı borçlanabilir, hatta hırsızlık bile yapabilirler.
Bahis ve online kumar bağımlılığı olan kişiler genellikle diğer bazı psikolojik ve psikiyatrik bozukluklarla da mücadele edebilirler. Örneğin, depresyon ve madde bağımlılığı, kumar bağımlılarında yaygın olarak görülebilen sağlık sorunlarından bazılarıdır. Uzun süreli kumar bağımlılığı, stres ve anksiyete bozukluğu gibi ciddi sağlık problemlerine de yol açabilir. Uykusuzluk ve yeme bozuklukları da kumar bağımlılarında sıkça rastlanan durumlardır.
Kumar Bağımlılığının Nedenleri
Kumar bağımlılığının tek bir nedeni yoktur. Bu bağımlılık çeşitli biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörlerin etkileşimi sonucunda gelişebilir. Bilimsel araştırmalar, genetik yatkınlığın ve beyindeki nörotransmitter dengesizliklerinin bu bağımlılığın oluşumunda rol oynadığını gösteriyor. Özellikle, dopamin nörotransmitterinin düzensiz salınımı, kumar oynamanın heyecanını artırarak bağımlılık davranışını pekiştirebiliyor. Bu nedenle, terapi programına psikiyatrist hekiminizin uygulayacağı ilaç tedavisinin de eşlik etmesi gerekebilir.
Kumar bağımlılığının temelinde yatan psikolojik dinamikler arasında, stresle başa çıkma mekanizmalarının yetersizliği, dürtü kontrolü sorunları ve belki de en önemlisi, kumar sonucunda yaşanan olumlu ve olumsuz pekiştirmeler bulunmaktadır. Olumlu pekiştirmeler, kazanç elde edilmesi; olumsuz pekiştirmeler ise, kayıpların ardından parayı kurtarma veya kaybettiği parayı geri kazanma çabası olarak karşımıza çıkar.
Kumar bağımlılığına yol açan faktörleri şu şekilde sıralayabiliriz:
- Genetik yatkınlık, kumar bağımlılığı riskini artırabilir. Ailede kumar bağımlılığı öyküsü bulunan bireylerde bu durumun görülme olasılığı daha fazladır.
- Beynin ödül sistemini etkileyen nörotransmitterlerin (özellikle dopamin) anormal aktivitesi, kumar oynama arzusunu tetikleyebilir.
- Duygusal sorunlar, özellikle depresyon ve anksiyete gibi durumlar, kişilerin kumar oynamaya yönelmesine neden olabilir. Kumar, olumsuz duygulardan kaçış veya kendini iyi hissetme aracı olarak kullanılabilir.
- Travmatik yaşantılar ve stres, kumar oynamayı tetikleyen faktörler arasındadır. Özellikle çocukluk dönemi travmaları, kişinin yetişkinlikte bağımlılık geliştirme riskini artırabilir.
- Kumarın kolay erişilebilir ve sosyal olarak kabul edilir olması, bireylerin bu alışkanlığı edinmelerini kolaylaştırabilir.
- Aile içi etkileşimler ve yetiştirilme tarzı da önemli bir rol oynar. Kumar oynayan ebeveynler, çocuklarında benzer alışkanlıkların gelişimine zemin hazırlayabilir.
Bu faktörlerin her biri, kumar bağımlılığının gelişiminde önemli bir rol oynar. Kumar bağımlılığı tedavisi çok boyutlu bir süreç olduğu için tedavi sürecinde kişinin psikolojik ihtiyaçlarının yanı sıra sosyal ihtiyaçlarının da dikkate alınması gerekir.
Patolojik Kumar Bağımlılığı Belirtileri Nelerdir?
Her kumar oynayan kişi kumar bağımlısı değildir. Kumar bağımlılığının belirtileri herkeste aynı şekilde görülmez. Kişinin kumara bağımlı olup olmadığını anlamak için, kumar oynama davranışlarına ve bu davranışların günlük yaşamına olan etkilerini değerlendirmek gerekir. Kumar bağımlılığının belirtilerini şu şekilde sıralayabiliriz:
- Kumar oynama dürtüsünün kontrol edilememesi
- Kumar oynama eylemine duyulan aşırı ilgi ve takıntı
- Kumar oynamaya yönelik sürekli ve yoğun bir istek
- Kumar oynama eylemi sırasında, kaybedilen parayı geri kazanma hırsı
- Kumar oynamanın diğer yaşamsal faaliyetlere göre öncelik kazanması
- Kumar oynama eylemi nedeniyle yaşanan maddi ve manevi zararların farkında olmama
- Kumar oynama eylemi nedeniyle aile ve sosyal ilişkilerde bozulmalar yaşanması
Kumar Oynama Bozukluğu Tanı Kriterleri
DSM-5’e göre Kumar Bağımlılığı tanısı için, 12 aylık bir süre içerisinde aşağıdaki belirtilerden en az 4’ünün sağlanması gerekir:
- Giderek daha çok parayla kumar oynama ihtiyacı
- Kumar oynamayı bırakma ya da durdurma girişimleri sırasında huzursuz hissetme veya kolay öfkelenme
- Kumar oynama davranışını kontrol altına almak, bırakmak ya da durdurmak için çok sayıda başarısız deneme
- Sık sık kumar oynamak üzerine düşünmek
- Sıkıntılı olduğu zamanlarda kumar oynamak
- Para kaybettikten sonra kaybettiği parayı tekrar kazanmak için tekrar kumar oynama
- Kumar oynadığını gizlemek amacıyla yalan söyleme
- Kumar nedeniyle önemli bir ilişkisini, işini, eğitim ya da iş olanağını tehlikeye atma ya da kaybetme
- Kumar nedeniyle içinde bulunduğu umutsuz finansal durumlardan kurtulmak için başkalarından borç para isteme
Kumar Bağımlılığı Tedavisi Nasıl Olur?
Kumar bağımlılığının etkileri ve bileşenleri kişiden kişiye göre farklılık gösterir. Dolayısıyla farklı tedavi yaklaşımlarının tasarımı ve etkileri, her kişi için farklı olabilmekle beraber farklı sonuçlar verebilir. Sizin özelliklerinize en uygun olan tedavi yöntemini bulmak için bir uzman eşliğinde farklı tedavi yöntemlerini deneyebilirsiniz. Önemli olan, sabırlı olmanız, işbirliği içinde olmanız ve terapiyi sürdürmeye istekli olmanızdır. Kumar bağımlılığı tedavisi, kişinin bağımlılık türüne, kişisel özelliklerine ve ihtiyaçlarına göre şekillendirilmesi gereken çok yönlü, bütüncül bir yaklaşım gerektirir.
Tedavi; genellikle bireysel terapiler; Bilişsel Davranışçı Terapi, hipnoterapi ve gerektiği durumlarda terapilere eşlik eden “ilaç tedavisi” ile olur.
Bilişsel davranışçı terapi (BDT), kumar bağımlılarının düşünce ve davranışlarını değiştirme konusunda oldukça etkili ve dünyada sıkça kullanılan kanıta dayalı bir terapi yaklaşımıdır. BDT, kişinin kumar oynama dürtülerini kontrol altına almasına, kumar oyunlarının doğasına karşı daha gerçekçi bir bakış açısı edinmesine ve kumar oynama isteklerini azaltacak yeni stratejiler geliştirmesine yardımcı olur. BDT’nin yanı sıra tamamlayıcı terapi olarak hipnoterapi de tedavi sürecinin bir parçası olabilir. Gerekiyorsa ilaç tedavisi de sürece eşlik edebilir. Problemin nörokimyasal boyutunu psikiyatrist hekiminizin değerlendirmesi gereklidir.
Bu süreçte aile üyeleri ve yakınları da desteğe ihtiyaç duyabilir zira kumar bağımlıları genellikle ailevi sorunlar da yaşarlar ki bağımlının, bu süreçte ailesinin desteğine de ihtiyacı olacaktır. Bu nedenle aile terapisi de tedavi sürecinde önemli bir yer tutabilir.
Sık Sorulan Sorular
Kumar bağımlılığı teşhisi ve tedavisi için bir psikiyatriste ve klinik psikoloğa gidebilirsiniz.
Herkes kumar bağımlısı olabilir, ancak genellikle genç erişkinler ve erkeklerde daha yaygındır.
Evet, bilişsel davranışçı terapi, hipnoterapi ve bazı durumlarda ilaç tedavisi ile kumar bağımlılığı tedavi edilebilir.
Terapi süresi kişiden kişiye değişir;
- Hafif bağımlılık (yeni başlayan) : 8–12 seans
- Orta düzey bağımlılık: 12–16 seans
- Ağır düzey – sık relapslı: 16–24+ seans
- Eşlik eden depresyon, OKB, travma vb. sorunlar da varsa; 25+ seans.
- İlaç tedavisi de gerekip gerekmediğini, psikiyatrist hekiminizin değerlendirmesi gerekir.
Online kumar, daha erişilebilir olduğu için, bazen daha hızlı bağımlılık yapabilir; ancak her iki tür bağımlılık da benzer tedavi süreci gerektirir.
