Panik Atak Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Panik Atak Nedir?

Panik atak, beklenmedik ve güvenli ortamlarda bile güçlü korku ve fiziksel reaksiyonların hızla ortaya çıktığı bir durumdur. Bir atak sırasında aşırı terleme, nefes alma güçlüğü, baş dönmesi, boğulma hissi ve kalp atışlarının hızlanması gibi bazı fiziksel belirtiler görülür. Sanki bir kalp krizi geçiriyor gibi hissetmeniz mümkündür.

Panik ataklar, özellikle panik bozukluğun ana belirtisidir. Ancak panik atak geçiren her kişi panik bozukluk geliştirmez.

Panik ataklar diğer anksiyete bozuklukları, fobiler, psikotik rahatsızlıklar, madde kullanım bozuklukları, travma sonrası stres bozukluğu, duygudurum bozuklukları ve çeşitli fizyolojik tıbbi durumlar da dahil olmak üzere birçok farklı durumla ilişkili olabilir. Bu nedenle, temelinde fiziksel bir neden olmadığından emin olmak için öncelikle atağın olası sebepleri, kapsamlı bir sağlık taramasıyla mercek altına alınmalıdır.

Tekil panik ataklar doğrudan bir sağlık tehlikesi oluşturmasa da, tekrarlayan ataklar genel yaşam kalitenizi düşürerek ileride çeşitli ek sorunlara neden olabilir.

Panik Atak ile Anksiyete Atağı Arasındaki Fark

Bu iki durum arasındaki en önemli ayrım, anksiyete ataklarının genelde belirli stres faktörleriyle tetiklenerek kademeli olarak şiddetlenmesidir. Panik ataklar ise hiç beklenmeyen anlarda ve aniden ortaya çıkar.

Anksiyete atağı da panik ataklarda da görülebilen “kalp ritminde hızlanma ya da mide rahatsızlığı” gibi bazı fiziksel belirtilere yol açabilir. Ancak bu belirtiler genellikle panik atağa göre daha hafif seyrederken, daha uzun süre devam eder.

DSM-5, yani “Mental Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı”na göre, panik atak bir bozukluk değil; çeşitli psikiyatrik veya psikolojik durumlarla ilişkili bir semptomlar topluluğudur. Yani, DSM-5 panik atakların tek başına bir hastalık olmadığını, geniş bir yelpazede yer alan psikolojik rahatsızlıklarla ortaya çıkan bir belirti kümesi olduğunu vurgular.

Panik Bozukluk Nedir?

Panik bozukluk, bir tetikleyici olmaksızın birdenbire ortaya çıkan ve tekrarlayan panik ataklarla karakterize bir anksiyete bozukluğu türüdür.

Panik bozukluğun temel özelliği; atakların genellikle belirgin bir sebep göstermeden aniden başlaması, spesifik bir tetikleyiciye bağlı olmaması ve kişinin bir panik atak geçirme olasılığına karşı önlem olarak bazı durumlardan kaçınma davranışı göstermesidir. Panik atak deneyimi yaşayan her kişi panik bozukluk tanısı almaz. Biri semptom, diğeri bozukluktur.

Panik bozukluğunun tanı kriterlerinde, iki önemli unsur bulunmaktadır: Birincisi, tekrar eden panik atakların genellikle spesifik bir tetikleyici olmaksızın ortaya çıkıyor olması; ikincisi ise, panik atak geçirme korkusu nedeniyle kişinin kaçınma davranışları sergilemesidir.

Eğer panik atağınızı tetikleyebileceği endişesiyle bazı durum veya aktivitelerden bilinçli olarak kaçınıyorsanız, bu durum panik bozukluğun bir göstergesi olabilir. Ancak, bu tanıyı kesinleştirebilmek için, yaşanan atakların herhangi bir madde kullanımının doğrudan sonucu olmaması; genel bir sağlık durumundan kaynaklanmaması ve anksiyete, fobi veya travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) gibi başka bir tanının var olmaması gerekir.

Eğer tekrarlayan panik ataklar yaşıyorsanız, şimdilik panik bozukluğunuz olmasa bile durumunuz zamanla kötüleşerek farklı fobi türlerine veya panik bozukluğa dönüşebilir. Erken müdahale, durumun ilerlemesini önleyebilir. Bu nedenle, herhangi bir panik atak geçirdiyseniz en kısa sürede profesyonel destek almanız faydalı olur. Uygun bir tanı ve tedavi sürecinden geçmeyi ertelemeyin.

Panik Atak Belirtileri Nelerdir?

Panik ataklar aniden ve pek hoş olmayan bazı korkutucu belirtilerle kendini gösterebilir. Panik atak belirtileri fiziksel ve duygusal belirtiler olarak gruplandırılabilir.

Fiziksel Belirtiler:

• Hızlı kalp atışı,
• Titreme, üşüme,
• Terleme,
• Göğüs ağrısı,
• Mide bulantısı ve karın ağrısı,
• Nefes darlığı,
• Hiperventilasyon,
• Üşüme,
• Vücudun çeşitli bölgelerinde karıncalanma veya uyuşma hissi.

Duygusal Belirtiler:

• Yoğun korku,
• Boğulma veya nefes alamama hissi.
• Kontrolü kaybetme korkusu,
• Bayılacak gibi hissetme,
• Öleceğinizi düşünmek,
• Gerçeklik duygusunun kaybolması (derealizasyon)
• Kendinizden uzaklaşma hissi (depersonalizasyon).

Bu tür belirtilerin temelinde fiziksel bir neden olmadığından emin olmak için önce bir hekime başvurarak sağlık taramasından geçmeniz faydalı olur.

Bir Panik Atak Ne Kadar Sürer?

Panik atağın belirtileri ve süresi kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Aniden ortaya çıkar; şiddeti hızla artarak 5-10 dakika içinde en üst düzeye ulaşır; genellikle 10 ila 30 dakika içinde de azalarak kaybolur. Nadiren 1 saate kadar süren ataklar da olabilmektedir.

Panik Atak Neden Olur?

Panik atakların altında yatan nedenler herkes için farklı olabilir. Genellikle biyolojik, genetik, çevresel ve psikolojik faktörlerin birleşimi sonucu meydana gelen atakların birçok farklı sebebi vardır.

Stresli yaşam olayları ve travmalar, panik atak sebepleri arasında önemli bir yer tutar. Hayatın getirdiği zorluklar ve beklenmedik yaşam olayları, psikolojisi zaten hassas bir zeminde olan bireylerde panik ataklara yol açabilir. Anksiyete bozuklukları ve madde kullanımı da panik atak riskini artıran faktörler arasındadır.

Özellikle beyinde serotonin ve norepinefrin gibi nörotransmitterlerin dengesizliği, bu atakların biyolojik temelini oluşturur. Ancak, her panik atağın arkasında tek bir net sebep bulmak her zaman mümkün olmayabilir.

Beyin ve sinir sisteminde, özellikle amigdala gibi korku ve duyguları işleyen bölgelerde işlev bozukluklarının yanı sıra, gama-aminobütirik asit (GABA), kortizol, serotonin ve norepinefrin gibi  nörotransmitterlerin dengesizliği, panik ataklara zemin hazırlayabilir.

Ailede anksiyete bozukluklarının varlığı, panik atağın ortaya çıkma ihtimalini önemli ölçüde artırır. Kırılgan mental sağlık durumları da kişiyi panik ataklara meyilli hale getirebilir; yaygın anksiyete bozukluğu ve depresyon gibi durumlar, riski artırır.

Panik atakların sebepleri çok yönlü olmakla beraber, her bireyin deneyimi benzersizdir. Bu nedenle, kişideki panik atakların sebeplerini anlamak ve bu durumla başa çıkmak için kişinin bireysel özelliklerinin dikkatlice incelenmesi gerekir.

Panik atakları ne tetikler?

Panik ataklar için genellikle belirli bir tetikleyici yoktur. Bazı insanlar için bir panik atak geçirme korkusu bile yeterli bir tetikleyici olabilir.

Panik Atak Tedavisi

Panik bozukluk ve panik atak tedavisinde genellikle psikoterapi, ilaç tedavisi veya ikisinin bir kombinasyonu kullanılır. Psikolojik müdahaleler arasında en çok tercih edilen yöntem, Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)’dir.

Panik atak tedavisinde problemin bilinç dışı unsurlarını ele almak için terapi sürecine hipnoterapi de eşlik edebilir. BDT ve hipnoz yöntemi hastaların olumsuz düşünce kalıpları ve davranışlarını tanımlayıp değiştirmelerine yardımcı olurken, farmakolojik tedavi ise beyindeki kimyasal dengesizlikleri düzeltmeyi hedefler. Bu nedenle, panik atak tedavisinde kullanılacak olan yöntem problemin şiddeti, türü ve doğasına göre farklılık gösterebilir.

Bu yöntemlerin bir kombinasyonunu kullanmak, panik atakların sıklığını ve şiddetini azaltma konusunda daha etkili bir çözüm sağlar.

Psikoterapi

Psikoterapi (konuşma terapisi), bireylerin yaşadıkları zihinsel, duygusal ve davranışsal zorluklarla başa çıkmalarına yardımcı olmak amacıyla kullanılan bir dizi terapi tekniğini kapsayan genel bir terimdir. Panik ataklarda etkili olan psikoterapi türlerinden biri olan Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), kişinin kendi kendine yardım becerilerini geliştirerek panik ataklarla başa çıkmasına, atakların sıklığını ve şiddetini azaltmasına yardımcı olur. Bir çok durumda ilaç kullanımına gerek olmaz ancak bazı ağır vakalarda terapi ve ilaç kombinasyonu sayesinde panik ataklardan tamamen kurtulmak mümkün olmaktadır.

İlaçlar

Panik ataklar ve panik bozukluğun tedavisinde antidepresanlar ve anksiyete ilaçları da kullanılabilir. Ancak ilaçlar, psikiyatrist hekim gözetiminde ve bireyin durumuna özel olarak ayarlanmalıdır. Antidepresanlar, özellikle serotonin selektif geri alım inhibitörleri (SSRI’lar) ve serotonin-norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI’lar), panik atakların sıklığını ve şiddetini azaltabilir. Anksiyete ilaçlarından olan benzodiazepinler ise hızlı rahatlama sağlayabilir ancak bağımlılık yapma riski bulunduğundan, dikkatle kullanılmalıdır. İlaç tedavileri genellikle psikoterapiyle birleştirilerek, bütüncül bir tedavi planı ile uygulanır. Psikoterapinin panik atak tedavisinde önemli bir yere sahip olduğu unutulmamalıdır.

Hipnoz

Panik ataklar için hipnoterapi, kaygı tetikleyicileriyle ilgili algı ve tepkileri yeniden yapılandırmaya yardımcı olur. Hipnoz yöntemi, kişiye yaşam olaylarına ve durumlara daha sakin ve kontrollü bir şekilde tepki vermeyi öğreterek, panik atağın fiziksel ve duygusal belirtilerini yönetme becerilerini geliştirir. Ayrıca, bireyin rahatlama tekniklerini öğrenerek stres ve anksiyeteyi daha etkili bir şekilde yönetmesine yardımcı olur.

Panik Ataklar Nasıl Önlenir?

Panik atakları önlemek için alınabilecek bazı önlemler şunlardır:

• Kafein, alkol ve sigara gibi maddelerden uzak durun. Bu maddeler panik atak belirtilerini tetikleyebilir veya şiddetlendirebilir.
• Düzenli egzersiz yapmak, stres seviyesini düşürmeye, bedensel gerilimi azaltmaya ve genel ruh halini iyileştirmeye yardımcı olur. Egzersiz, aynı zamanda vücudun stresle başa çıkma kapasitesini artırır.
• Sağlıklı beslenmek, vücudunuzun ihtiyacı olan besinleri almasını sağlayarak genel sağlık durumunuzu destekler ve stresle mücadelede önemli bir rol oynar.
• Stres yönetimi teknikleri öğrenmek ve uygulamak; örneğin meditasyon, derin nefes alma egzersizleri veya yoga, zihinsel ve fiziksel rahatlama sağlar ve panik atakların önlenmesine yardımcı olur.

Bu adımların yanı sıra, uyku düzeninize dikkat etmek ve yeterli dinlenmeyi sağlamak da önemlidir. Sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürmek, panik atakları ve genel anksiyete düzeylerini azaltmada fayda sağlar.

Panik Atak Anında Ne Yapmalı

Bir panik atak sırasında semptomları yönetmek için nefes egzersizleri yapmak; panik atak geçirdiğinizi kabul etmek; aşamalı kas gevşetme tekniklerini öğrenip uygulamak ve farkındalık egzersizleri yapmak gibi yöntemler etkili olabilir.

Panik atağın getirdiği hiperventilasyonu ve artan korku duygusunu hafifletmek için yavaşça derin nefes alıp vermeye odaklanmak; durumun geçici olduğunu ve tehlikeli bir sağlık sorunu oluşturmadığını kendinize hatırlatmak; kas gerginliğini azaltmak için kaslarınızı kasıp gevşetmek; ve gerçeklik duygusundan kopma hissini azaltmak için mevcut ana odaklanmak, atağın etkisini azaltmanıza yardımcı olur.

Panik ataklar sıklıkla yaşanıyorsa, durumun üstesinden gelmek için psikoterapi ve ilaç tedavisi gibi profesyonel tedavi yöntemlerine başvurmak önemlidir.