Yaygın Anksiyete Bozukluğu

Yaygın Anksiyete Bozukluğu Nedir?

Yaygın Anksiyete Bozukluğu (YAB), kişinin günlük yaşam olaylarına karşı sürekli ve aşırı derecede endişe duyması ile karakterize bir ruh sağlığı sorunudur. Bu endişeler genellikle diğer insanların aynı durumlarda hissedebileceği endişeden faklı bir şekilde, orantısız bir şiddette hissedilir.

Yaygın Kaygı Bozukluğu, kişinin çevresindeki olaylarla ilgili sürekli yoğun bir endişe halinde olması, bu endişeleri kontrol altına alamaması ve bu durumun en az altı ay süreyle devam etmesiyle tanımlanır. Sürekli olarak hissedilen kaygı ve endişe, kişinin günlük işlevselliğini önemli ölçüde olumsuz etkiler.

Bireyin gelecekle ilgili sürekli kaygılanması, en kötü senaryoları düşünmesi ve bu endişelerin günlük aktivitelerini olumsuz etkilemesi, kişinin yaşam kalitesini düşüren ve sosyal, iş veya okul yaşamında sorunlara yol açabilen bir durumdur.

Toplumdaki Yaygınlığı ve Etkileri

Yaygın Kaygı Bozukluğu konusunda dünya genelinde yapılan araştırmalar, yetişkin nüfusun yaklaşık %5’inin bu bozukluğa sahip olduğunu göstermektedir. YAB’nin toplumdaki etkileri sadece bireysel düzeyde değil, aynı zamanda ekonomik ve sosyal düzeyde de hissedilmektedir. Depresyon, madde bağımlılığı gibi diğer psikolojik sorunlara da zemin hazırlayabilir.

Yaygın Anksiyete Bozukluğu Nedenleri

Yaygın Anksiyete Bozukluğu (YAB), çok sayıda farklı etkenin etkisi altında gelişen karmaşık bir kaygı bozukluğudur. Nedeni henüz tam olarak bilinmemekle beraber, bu bozukluğun oluşumunda rol oynayan başlıca faktörler genetik, çevresel etkenler, beyin kimyası ve kişilik özellikleri olarak sıralanabilir.

Genetik faktörler, YAB’nin oluşumunda önemli bir rol oynar. Araştırmalar, özellikle birinci derece akrabalarda anksiyete bozukluklarının bulunmasının, YAB geliştirme riskini artırdığını gösteriyor.

Özellikle beyin kimyasında meydana gelen değişiklikler, YAB’nin gelişiminde etkili olan biyolojik etmenler olarak görülüyor. Serotonin gibi nörotransmitterlerin dengesiz salınımı ve nöronlar arasındaki iletişimde oluşan aksaklıklar, yaygın kaygı semptomlarının ortaya çıkmasına katkıda bulunabiliyor.

Çevresel faktörler de YAB’nin oluşumunda etkilidir. Bazı travmatik olaylar, hayatta karşılaşılan aşırı stres yaratan durumlar (kaza, ölüm, taciz, boşanma gibi) kişide anksiyete bozukluğunun tetiklenmesine yol açabiliyor. Bu tür yaşamsal deneyimler, bireyin stres ve kaygıyla başa çıkma mekanizmalarını aşırı zorlayarak YAB’nin gelişimine katkıda bulunabilir.

Kişilik yapısı da YAB’nin oluşumunda bir etken olarak değerlendiriliyor. Özellikle endişeli, evhamlı veya mükemmeliyetçi kişilik özelliklerine sahip bireylerde, yaygın kaygı bozukluğu geliştirme olasılığı daha yüksektir. Bu tür kişilik özellikleri, bireyin stres ve endişe yaratan durumlara karşı daha kırılgan bir tepki göstermesine yol açarak, yaygın anksiyete bozukluğunun ortaya çıkmasını kolaylaştırabilir.

Yaygın Anksiyete Bozukluğunun Belirtileri

Yaygın Anksiyete Bozukluğunun belirtileri kişiden kişiye göre değişkenlik gösterebilir ancak genellikle kontrol edilemeyen, aşırı derecede ve sürekli bir kaygı ve endişe hali ön plandadır. Bu anksiyete çoğu zaman gerçekçi olmayan veya abartılı endişelerden oluşur. Hem fiziksel hem de psikolojik açıdan pek çok belirtisi bulunan bu bozukluk, aşağıdaki belirtilerle kendini gösterir:

• Sebepsiz yoğun ve aşırı endişe, kaygı hali
• Kaygı duygusunun baskın olduğu ve bunun engellenemediği durumlar
• Endişe verici durumlardan kaçınma eğilimi
• Dikkat dağınıklığı ve odaklanma güçlüğü
• Sürekli hissedilen yorgunluk
• Uyku problemleri
• Titreme
• Aşırı terleme
• Sıkça kas gerginliği ve baş ağrıları
• Mide bulantısı
• Baş dönmesi ve denge kaybı hissi

Bu durumlar, bireyin günlük yaşamını olumsuz etkileyebilir, iş veya sosyal etkileşimlerde zorluklara yol açabilir.

Teşhis Süreci ve Kriterler

Yaygın Anksiyete Bozukluğunun teşhis süreci, genellikle detaylı bir tıbbi ve psikolojik değerlendirme ile olur. Ruh sağlığı uzmanları tanı koymak için hastanın tıbbi geçmişini, belirtilerinin şiddetini, süresini ve etkilerini değerlendirir.

DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders -5) tanı kriterlerine göre, yaygın anksiyete tanısı koymak için, kaygı belirtilerin en az altı aydır devam ediyor olması gerekir. Ayrıca kaygı belirtilerinin diğer psikolojik bozukluklar veya başka tıbbi durumlarla açıklanamıyor olması gerekir. Günlük işlevselliğin bozulmasına yol açması da gerekli olan şartlardandır.

Yaygın Kaygı Bozukluğunun Depresyon, Panik Bozukluk ve Diğer Anksiyete Bozukluklarıyla İlişkisi

Yaygın Anksiyete Bozukluğu (YAB), diğer psikolojik rahatsızlıklarla birlikte de ortaya çıkabilir. Özellikle depresyon ve panik bozukluğu gibi sorunlar sık sık YAB ile birlikte görülebilmektedir. Depresyon ile YAB arasındaki ilişki, her iki durumun da “sürekli negatif düşünce kalıpları ve düşük yaşam kalitesi” ile karakterize olmasıyla açıklanabilir. Panik Bozukluğu ise yaygın anksiyete bozukluğundaki sürekli endişe durumunun ani ve yoğun panik ataklara dönüşmesi şeklinde kendini gösterebilir. 

Ayrıca, YAB, sosyal anksiyete bozukluğu ve obsesif kompulsif bozukluk gibi diğer anksiyete bozuklukları ile de sıklıkla ilişkili olabiliyor.

Bu ko-morbid durumlar, tedavi süreçlerini karmaşıklaştırabilir. Dolayısıyla, bireysel terapilerde bu tür eş zamanlı ilerleyen bozukluklar da teşhis ve tedavi sürecinde göz önünde bulundurulmalıdır.

Yaygın Anksiyete Bozukluğu Tedavisi

Yaygın Anksiyete Bozukluğu’nun tedavisinde, ilaç tedavisi ve psikoterapi yöntemleri genellikle beraber kullanılır. İlaç tedavisi, genellikle serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI) ve serotonin-norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI) gibi bazı antidepresanlarla yapılır. Bu ilaçlar, beyindeki kimyasal dengeleri düzenleyerek anksiyete semptomlarını hafifletmeyi hedefler.

Psikoterapi yöntemleri içinde uzmanlar tarafından en çok tercih edilen yöntem, bireyin düşünce kalıplarını ve davranışlarını değiştirmeyi hedefleyen Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)’dir. Terapi seanslarında bireyin negatif düşünce kalıplarını ve davranışlarını tanımlama ve bunları daha gerçekçi ve yapıcı düşüncelerle değiştirme becerileri edinmesi hedeflenir.

İlaç tedavisi ve psikoterapi kombinasyonu, YAB tedavisinde etkili bir bütüncül yaklaşım olarak bireyin semptomlarıyla etkili bir şekilde başa çıkmasına yardımcı olur.

Hipnoterapinin Yaygın Anksiyete Bozukluğunda Kullanımı

BDT, bireye kendi düşünceleri ve inançları üzerinde kontrol kazandırmak için kişiye bası pratik beceriler kazandırırken, Hipnoterapi ise bireyin bilinçaltı düzeyindeki düşünce ve inançlarına ulaşarak, anksiyete ile başa çıkma becerilerini geliştirir. Yani hipnoz yöntemi, problemin bilinç dışı unsurlarına odaklanır.

Hipnotik terapiler, gevşeme ve odaklanma tekniklerini kullanarak kişinin derin bir gevşeme durumuna girmesini sağlayarak, özellikle anksiyete ve stres yönetiminde oldukça etkili bir tamamlayıcı terapi olabilir.

Her iki terapi yöntemi de bireyin anksiyeteyle başa çıkma yeteneklerini geliştirirken, aynı zamanda kişinin günlük yaşamında kullanabileceği pratik araçlar edinmesini sağlar.